City Safari- Charleroi

19 maart 2022: Geel – Charleroi 130 km

Wie een citytrip naar Charleroi overweegt, lijkt een beetje gestoord. De stad is zowat het symbool voor industrieel verval en heeft niet de allerbeste reputatie voor potentiële toeristen. De grootse mijnramp uit de Belgische geschiedenis en Marc Dutroux zijn slechts een greep uit de meest recente geschiedenis. Tel daarbij de desolate aanblik van vervallen industrieterreinen, verlaten fabriekshallen en troosteloze straten op, en de conclusie is misschien dezelfde als die van de Nederlandse Volkskrant in 2008. Zij riepen na een opiniepeiling Charleroi uit als “lelijkste stad” ter wereld. Mijn thuisbasis, de stad Geel heeft omwille van zijn psychiatrisch verleden ook een ietwat gekke reputatie die soms smalende reacties losweekt. Het creëert mogelijk een connectie en in ieder geval de nodige nieuwsgierigheid om op onderzoek uit te gaan. Het is alleszins een reden om een keer niet voor Gent of Brugge te kiezen.

Charleroi is zonder meer de bakermat van een rijke geschiedenis. Het gebied wordt reeds bewoond in de Romeinse tijd. De stad ontstaat pas officieel in 1666 toen de Spanjaarden een fort bouwden in het dorpje Charnoy. Charleroi blijft tot aan het onafhankelijke België de speelbal van Fransen, Spanjaarden, Oostenrijkers en Nederlanders, maar ontwikkelt zich tegelijkertijd langzaam verder tot ’s lands rijkste industriële bolwerk. De steenkool-, staal- en glasindustrie zorgen voor ongeziene welvaart. Het is er voor de inwoners goed om te leven. Wie handen aan zijn lijf heeft, trekt in de meest florerende periode naar deze regio om geld te verdienen. Door de sluiting van de steenkoolmijnen en een veranderende wereldmarkt komt in de jaren 60 van vorige eeuw een einde aan een lange periode van hoogconjunctuur. Wat overblijft zijn de afbrokkelende restanten van het eens zo bloeiende imperium en de hoop op een nieuw toekomstperspectief door recente veranderingen.

De ideale man om een City Safari door Charleroi (https://www.charleroiadventure.com/nl/) te boeken is Nicolas Buissart. Deze creatieveling ging na de titel van “lelijkste stad” ter wereld in 2008 op een atypische, eigentijdse manier in de tegenaanval. De man organiseert sindsdien stadssafari’s om de indrukwekkende nalatenschap van zijn geliefde stad te tonen. Ik sluit aan bij een groep collega’s van de Europese Commissie. De voertaal van het internationale gezelschap is Engels, Frans, Nederlands en in mindere mate ook Duits, Zweeds en zelfs een beetje Kroatisch. Het is een weerspiegeling van het huidige Europa. Het vertrek is voorzien om 11.00 uur aan het zuidstation van Charleroi. Nicolas doet zijn kranige best om zich bij iedereen verstaanbaar te maken. Het resultaat is een boeiende meertalige woorden- en gebarenvloed aan informatie. Vooraleer de calvarietocht door het desolate industrielandschap aan te vatten, schetst hij het ontstaan van Charleroi aan het nieuwe cinemacomplex Quai 10 bij de brede gegraveerde, stenen muur vol achtergrondinformatie. Het traject gaat verder via de Passage de la Bourse, een overdekte galerij die de deuren opende in 1892 en sindsdien nog enkele gedaantewisselingen onderging. Nicolas maakt af en toe de vergelijking tussen Gent en Charleroi om aan te tonen dat de industriële geschiedenis in meer of mindere mate gelijklopend is. In Gent waar de textielindustrie een hoofdrol speelde, maakt men wel de juiste keuzes voor het behoud van de stad na de teloorgang. In Charleroi worden de sporen van de geschiedenis systematisch met de grond gelijk gemaakt en vervangen door moderne, niet veelzeggende gebouwen. Het resultaat is een troosteloze aanblik waar de laatste jaren gelukkig enigszins verandering in lijkt te komen.

Het voormalige industriegebied ligt slechts enkele straten verderop. De eerste tekenen van teloorgang op het parcours worden zichtbaar aan de Rue des Rivages met een overwoekerde voetgangersbrug kortbij de Chemin de Halage, het jaagpad naast de Samber.

Het jaagpad is een populaire fiets- en wandelroute die een onwaarschijnlijke aanblik toont op de eens zo succesvolle staalindustrie. Indrukwekkende nog werkende schrootkranen, verlaten roestkleurige fabriekshallen omgeven door prikkeldraad en met graffiti bedekte muren vormen de rode draad door het troosteloze landschap. De lelijke omgeving wordt bijna mooi door de tragiek van de geschiedenis. Nicolas noemt het liefkozend industriële poëzie.

De stadsafari is een wandeling doorheen de tijd maar biedt ook een blik op de toekomst waarbij geput wordt uit het industriële verleden als inspiratiebron. Braakliggende terreinen en oude fabriekshallen krijgen een nieuwe bestemming onder impuls van kunstenaars en andere creatievelingen. Paul Magnette, de burgemeester van Charleroi doet ook een duit in het zakje. Hij wil het tij keren met Waalse en Europese subsidies. De burgervader wil meer gezinnen naar de stad lokken door jobs te creëren en beter onderwijs aan te bieden. Nicolas twijfelt aan die strategie bij gebrek aan langetermijnvisie.

Na een koffiepauze in een typisch dorpscafé begeven we ons naar de overkant van de Samber via een uitgestrekte graffitisteeg.

De stadssafari eindigt in Le Rockerill, een voormalige staalfabriek uit 1842. Het leegstaande gebouw wordt in 2005 ingenomen door een kunstenaarscollectief dat er een cultuur- en muziektempel van maakt. De fabriekshal krijgt een andere bestemming zonder veel veranderingen door te voeren. De vroegere industriële elementen staan zij aan zij met hedendaagse kunstwerken. Het complex bestaat uit een grote inkomhal, een bar en een concertzaal. De naam is geïnspireerd op de vroegere eigenaar John Cockerill. Er komen jaarlijks 50.000 mensen over de vloer voor concerten van allerlei muzikale slag. De cultuurtempel zorgt voor het behoud van uitzonderlijk erfgoed en biedt tegelijkertijd cultuur en ontspanning aan een nieuwe generatie.

De stadssafari is een speciale belevenis voor wie van geschiedenis, cultuur, wandelen of bijzondere plekken houdt. Ons traject is bijna 10 km lang maar dat is niet altijd hetzelfde. Nicolas vindt het leuk om te improviseren. Soms maken de vroegere mijnterrils of de nooit gebruikte “spookmetro” ook deel uit van de rondleiding. Wie graag buiten de toeristische paden beweegt of alles wil weten en zien van de voormalige industriestad moet er zeker meer dan eens naartoe…