Mostar: Stari Most museum

30 maart 2024 – 16 april 2024: Bratislava – Mostar 1077 km

Geen nieuws is meestal goed nieuws. In dit geval betekent het dat ik tot nu toe geen capriolen uithaalde die een nieuw blogverhaal waard zijn. Er zijn al vele mooie plekken in Bosnië en Herzegovina beschreven en het is niet de bedoeling om voortdurend in herhaling te vallen. Deze rondreis heeft als doel om de camperinformatie in het boek “Met de camper door Bosnië en Herzegovina” te updaten met het oog op een derde druk. Je kan het bekijken als een plezante werkvakantie. De route leidde van Bratislava door Hongarije naar MrKonjic Grad, via Visoko naar Sarajevo en Foča en uiteindelijk naar de omgeving van Mostar.

Mostar is de grootste en belangrijkste stad van de regio Herzegovina met iets meer dan 100.000 inwoners. Wie Mostar zegt, denkt meteen aan de Stari Most (Oude Brug), het meest bekende bouwwerk van de stad en een staaltje van Ottomaanse Balkanarchitectuur. Sultan Süleyman de Grote van het Ottomaanse Rijk gaf de opdracht om de houten brug die tot dan toe de beide oevers van de Neretva verbond te vervangen door een stenen brug. In het jaar 1557 begonnen de werken onder leiding van Mimar Hajrudin. Omdat de enorme boogconstructie nogal gewaagd was, liet Hajrudin eerst een miniatuurversie bouwen over de zijrivier de Radobolja. Het veel kleinere exemplaar staat bekend onder de naam Kriva Ćuprija en ligt zo’n 50 meter ten westen van de Stari Most.

De Stari Most is waarschijnlijk de grootste toeristische trekpleister in Bosnië en Herzegovina. Het is oppassen geblazen want de gladde stenen op de brug zorgen af en toe voor uitschuivers. Alleen dames, geboren en getogen in Mostar, zijn in staat om de oversteek min of meer sierlijk klaar te spelen op naaldhakken. Hoe ze dat doen, blijft een groot raadsel. Probeer het in geen geval na te bootsen! Veel buitenlandse toeristen die in Kroatië op vakantie zijn, komen voor een daguitstap naar Mostar. Ze worden massaal met touringcars bij het oude stadsgedeelte gedropt en haasten zich vervolgens met hun gids naar de constructie over de Neretva om getuige te zijn van een riskante sprong in de ijskoude rivier. Ooit bewezen 16-jarige jongens volgens de traditie hiermee hun mannelijkheid. Tegenwoordig zijn het professionele springers die de toeristen entertainen. Wanneer ze €50 verzameld hebben bij voorbijgangers springen ze om beurten, volgens een bepaald springschema, onder luid applaus van de toeschouwers het koude sop tegemoet. Het spektakel is er niet minder om en het blijft een spannende oefening die niet zonder gevaar is.

De Stari Most deed meer dan 400 jaar lang dienst als de belangrijkste oversteekplaats voor reizigers, handelaren en inwoners. De brug, die ook een betekenisvol symbool was geworden van de samenhorigheid tussen moslims en christenen werd in de nietsontziende burgeroorlog in de jaren ’90 van de vorige eeuw volledig aan flarden geschoten. Als gevolg van de beschietingen stortte de constructie op 9 november 1993 helemaal in elkaar. Er werd kort nadien een tijdelijke loopbrug geïnstalleerd en in 1999 sloeg men gelukkig de handen in elkaar voor de volledige wederopbouw naar origineel model. Dit gebeurde met behulp van financiering uit Kroatië, Frankrijk, Italië, Nederland, Turkije en Bosnië en Herzegovina zelf. Voor de reconstructie werden de eerder gebruikte stenen van de ingestorte brug opgedoken uit de Neretva, maar niet alle materiaal was nog geschikt voor hergebruik. Er werd gekozen voor bijkomend materiaal uit dezelfde steengroeve die de Ottomaanse bouwers zo’n 400 jaar eerder al gebruikten om de brug zo origineel mogelijk te herbouwen. En dat is niet alles. De wederopbouw duurde een tijd langer dan voorzien omdat er belangrijke archeologische vondsten werden gedaan over het ontstaan van de stad, de torens aan beide zijden van de overspanning en de originele middeleeuwse houten bruggen die Mostar sierden in het tijdperk voor de Ottomaanse brug. En daar is het vandaag om te doen. Na het zoveelste stadsbezoek wordt het stilaan tijd om een kijkje te nemen achter de schermen in het Museum van de Oude Brug. Om het bewuste museum te bezoeken loop je naar de overkant van de brug en neem je de smalle trap naar boven tussen de souvenirwinkel “Spirit of Herzegovina” en de kunstgalerij “Master”. De exhibitie bestaat uit drie afdelingen. De eerste sectie bevindt zich in de Tara-toren, een van de twee torens van waaruit de brugwachters in een ver verleden opereerden en die ook dienst deed als wapenopslagplaats en munitiedepot. De toren bestaat uit vijf verdiepingen. Als je naar boven klimt, vind je op elke etage archeologische voorwerpen die ontdekt werden tijdens de reconstructie van de Ottomaanse brug. De toelichtingen over de objecten zijn te lezen op informatieborden in het Bosnisch en in het Engels. De bovenste verdieping vormt een ronde dakkapel met dikke stenen muren en een houten plafond met panoramisch uitzicht over de Stari Most en de omgeving.

Voor afdeling nummer twee moet je weer naar buiten lopen en de poort, onderaan de trap aan de linkerkant van de museumingang binnengaan. Onder de Tara-toren vind je de overblijfselen van de eerdere houten bruggen waarvan er sprake was voor de eerste stenen brug. De basis van van de brug wordt hier zichtbaar.

De ondergrondse doorgang door afdeling twee leidt rechtstreeks naar de laatste sectie van het museum. Je bent nu in het “Labyrinth”. Hier vind je een foto- en videogalerij die volledig gewijd is aan de renovatie van de Oude Brug. Er volgt meer uitleg over de verschillende fases van het restauratieproject en de obstakels waarmee men geconfronteerd werd. Er worden originele stenen tentoongesteld die na de vernietiging van de brug opgevist werden uit de Neretva. De volledige reconstructie duurde ongeveer 3 jaar. De Ottomanen werkten er indertijd 8 jaar aan. Het werk was toen seizoensgebonden en ze hadden nog niet de moderne hulpmiddelen die er bij de laatste reconstructie wel voorhanden waren. Het was om diverse redenen in beide gevallen een huzarenstuk om de werken tot een goed einde te brengen. De Ottomanen bouwden voor het eerst een boogbrug van dit formaat en ingenieurs die gewoon zijn om met moderne technieken en materiaal te werken, moesten zich plots verdiepen in de eeuwenoude bouwmethodes.