Kunstenaarskolonie Worpswede en het moerasgebied Teufelsmoor

22 mei 2023: Geel – Worpswede 446 km

23 mei 2023: Worpswede – Worpswede 0 km

In Worpswede zorgen kunst, architectuur, het landschap en een vleugje actie voor een uniek samenspel. Dat ontdek ik onderweg naar – hoe kan het ook anders – Bosnië en Herzegovina. Alle wegen leiden naar de Balkan, al is dit wel een serieuze omweg. Na 446 km ben ik slechts 15 km dichter bij mijn reisdoel. Hier geldt de uitdrukking “de reis is even belangrijk dan de bestemming”. Omdat dit stukje Duitsland totaal nieuw is, moet ik op expeditie. Wohnmobilstellplatz Hammehafen (https://hammehafen.de/) ligt aan een haventje in het natuurgebied Teufelsmoor en 3 km van het centrum. Dat zijn twee vliegen in een klap. Het kampeerterrein grenst aan de rivier de Hamme en heeft een bistro met een idyllisch terras aan het water. Bij het Hammestrand, even verderop zijn strand- en waterpret gegarandeerd bij mooi weer. Vandaag is het zonnig en ongeveer 25 graden. Ideaal!

Worpswede is een apart verhaal. Alles begint in 1889 wanneer enkele bevriende kunstenaars er hun intrek nemen. De aankoop van de grote boerderij Barkenhoff, die later verbouwd wordt tot een indrukwekkend art nouveau gebouw, is een schot in de roos. Barkenhoff wordt het middelpunt van de kunstenaarskolonie.

Oorspronkelijk werd de groep gedreven door de lokroep van het plattelandsleven en het idee om dichter bij de natuur leven. Het politieke klimaat binnen de kunstenaarskolonie werd de eerste tientallen jaren gevoed door het socialisme met een communistische inslag. De kolonie werd geleid door een bende hippies avant la lettre. Daar komt enkele jaren voor de Tweede Wereldoorlog verandering in onder invloed van Fritz Mackensen, een van de voortrekkers. De nazi-ideologie neemt de overhand en een deel van de kunstenaars sluit zich aan bij de NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij) die in het Hitler tijdperk erg populair was. Fritz Mackensen was een fervent nationaalsocialist en hij richtte zelfs een nazistisch getinte kunstschool op in Bremen. Het blijft een vreemde gewaarwording om vast te stellen dat zulke figuren anno 2023 nog steeds een podium krijgen. Zijn grafsteen staat te pronken op het plaatselijke kerkhof en de Fritz-Mackensen-weg houdt de herinnering verder in stand. Linkse kunstenaars keerden Worpswede in die tijd massaal de rug toe. Na de Tweede Wereldoorlog duurde het lange tijd eer een nieuwe generatie artiesten zonder nazi invloeden het dorp nieuw leven inblies. Worpswede is terug van (even) weggeweest en bruist vandaag nog steeds.

Als ik op de fiets spring om het dorp te verkennen, ben ik aangenaam verrast. De drukke hoofdweg die het dorp in twee splijt, is een fietsstraat. Alle chauffeurs blijven netjes achter me terwijl er meer dan voldoende ruimte is om me voorbij te steken. Dat is een opsteker. Zijn de Duitsers mee met de nieuwe mobiliteitsvisie of zijn ze echt zoveel gedisciplineerder? Onderweg zijn er mooie gebouwen te bewonderen en kunst is nooit ver weg. De hoofdstraat staat vol met sculpturen en beeldhouwwerken, de ene al mooier dan de andere. Met 4 musea en talrijke kunstgalerijen valt er overal wel iets te zien.

Het natuurgebied Teufelsmoor grenst aan de Wohnmobilstellplatz Hammehafen. Er vertrekt een wandelroute van 16,4 km die in de app AllTrails als gemakkelijk wordt bestempeld. Het traject is vlak en gaat grotendeels over zandpaden. Het wandelplan ligt op tafel, maar de weersomstandigheden zitten niet mee. Het is vandaag gewoon rotweer. De snijdende wind en regenachtige omstandigheden voelen zo onaangenaam dat ik na een km of twee al doornat ben en rechtsomkeer maak. Teufelsmoor betekent in het Duits duivelsveen, maar wees gerust, op mijn korte doortocht was er geen duivel te bespeuren. Het was oorspronkelijk een onbewoond veengebied. Rond 1750 begon men het gebied te ontginnen. Arme mensen kregen de kans om een bestaan op te bouwen als turfsteker. Turf is gedroogd veen en werd gebruikt als verwarmingsbron. De grondstof werd vervoerd in torfkähnen (turfboten) en die liggen er nu nog. In het nazi tijdperk gebeurde het turf steken vaak door dwangarbeiders die bestempeld werden als asocialen. Vanaf de camperplaats kan je meevaren op een originele torfkähn. Die ziet eruit als een houten zeilboot. In het haventje van de camperplaats zijn er een aantal te bewonderen. Als je zelf wil varen, kan je een kano huren. Sinds enkele jaren is Teufelsmoor een beschermd natuurgebied met veel wandel- en fietsroutes doorheen een groen, vlak en wijds landschap. Hier en daar blijft er nog wat over van het oorspronkelijke moerasgebied.

Door de strakke wind die de hele middag blijft aanhouden, worden de oorspronkelijke wandelplannen in het natuurgebied opgeborgen. In plaats daarvan keer ik terug naar het dorp. Een tweede rondje Worpswede schept ook voldoening. Rond de hoofdstraat van het dorp liggen een aantal bosrijke wandelpaden die meer beschut zijn tegen de stevige windvlagen. Dat levert uiteindelijk ook 14 km en 21150 stappen op.

Tip! In het boek van Tina Reinders “Met de camper door Noord Duitsland” (uitgeverij Edicola Publishing) staan heel veel leuke tips voor deze regio.