Petrova Gora

27 juni 2024: Rastoke – Petrova Gora 40 km

De naam Petrova Gora doet waarschijnlijk niet meteen een belletje rinkelen. Petrova Gora is een beboste heuvelrug in centraal Kroatië, niet zo ver van de Bosnische grens. De hellingen zijn niet enorm. De hoogste toppen zijn Veliki Petrovac (512 m) en Mali Petrovac (507 m). Het is een uitzonderlijk leefgebied voor tal van planten- en diersoorten. Reeën en wilde zwijnen zijn in grote aantallen aanwezig. Je kan hier prachtige wandelingen maken en zeldzame vogels spotten, maar dat is niet alles. De regio is al eeuwenlang het decor van veldslagen en oorlogsellende en daar zijn nog steeds zichtbare sporen van. Petar Svačić, de laatste middeleeuwse Kroatische koning, stierf in het jaar 1097 in een veldslag tegen de Hongaren. Op de plaats waar koning Petar vermoedelijk omkwam, staat nu een gedenkplaat. De Ottomanen deden de daarop volgende eeuwen gretig mee in de strijd om grenzen te verleggen. Maar ook in een recenter verleden speelde oorlog een centrale rol in het gebied. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zieken en oorlogsslachtoffers verzorgd in het partizanenhospitaal, diep verborgen in de bossen van Petrova Gora. De partizanen leverden tijdens de Tweede Wereldoorlog een harde strijd tegen nazi-Duitsland en de Kroatische Ustaša-beweging in een poging om het oprukkende fascisme de kop in te drukken. Om zieke burgers en gewonden te verzorgen werd er in het voorjaar van 1942 een geheim ziekenhuiscomplex gebouwd in de bossen van Petrova Gora op een steile bergflank van het gebied Pišin gaj. De artsen Savo Zlatić en Jakov Kranjčević speelden hierin een sleutelrol. Naarmate de oorlog vorderde groeide het ziekenhuis uit tot meer dan dertig houten barakken. Er was een operatiekwartier en een afdeling voor tandheelkunde. Hier zijn nog restanten van te zien. In een van de gebouwen hangen nog foto’s aan de muur van de vroegere dokters en verpleegsters die de gewonden verzorgden.

Er werden minimaal vijfduizend patiënten behandeld tijdens de oorlogsjaren. Meer dan duizend zieken en geblesseerden overleden aan hun verwondingen. De doden werden naamloos begraven op de begraafplaats naast het ziekenhuis zodat familieleden gevrijwaard bleven van eventuele vervolgingen indien het veldhospitaal zou ontdekt worden. Enkel het graf van Jakov Kranjčević, een van de oprichters, heeft een naam. Hij stierf in 1987.

Patiënten die aan de beterhand waren maar nog behoefte hadden aan nazorg, verbleven in een ondergronds gangen- en bunkerstelsel, dat toegankelijk was via diverse toiletgebouwen op het terrein. Als je een deur van zo’n hok opent, zie je de ingang naar de onderaardse ‘kelders’. Om veiligheidsredenen blijf je best bovengronds.

Het partizanenhospitaal slaagde erin om verborgen te blijven voor de asmogendheden tot aan het einde van de oorlog. Het terrein werd voortdurend bewaakt door partizanenstrijders, want er werd natuurlijk wel gezocht naar de juiste locatie. Na de Tweede Wereldoorlog raakte het ziekenhuis in verval maar in 1961 werd het volledig gerestaureerd en uitgeroepen tot nationaal monument. Jammer genoeg leden de gebouwen opnieuw schade tijdens de Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog en die is nooit hersteld. Ondanks de povere conditie van de houten blokhutten is een bezoek de moeite waard. Het partizanenhospitaal is niet bereikbaar met een camper. Er vertrekt een gemarkeerd wandelpad vanaf de jachthut Lovački dom Muljava in Radonja.

En dan is er nog dat andere imposante monument op de top van Veliki Petrovac. Hier is wel voldoende parking voor auto’s en campers. De bizarre constructie werd gebouwd ter nagedachtenis aan de burgerslachtoffers en aan de partizanen die tijdens de Tweede Wereldoorlog dapper vochten tegen de verspreiding van het fascisme. Het concept voor het brutalistische bouwwerk werd in 1974 bedacht door beeldhouwer Vojin Bakić. De bouwwerken begonnen kort daarna. Het ontwerp was complex en veeleisend en de werken duurden langer dan voorzien. De buitenkant van de constructie was klaar in 1981. Het monument van gewapend beton, bedekt met roestvrijstalen panelen is 37 meter hoog en telt 12 verdiepingen. Vanaf het dakterras kijk je uit op Slovenië, Bosnië en Herzegovina en Zagreb. Er waren grootse plannen voor het interieur. Naast een museum met een permanentie tentoonstelling over de strijd van de partizanen in de regio, zou er ook een congreszaal, een bibliotheek en een café komen, maar daar kwam niets van in huis. In de jaren negentig raakte het monument, mede door de Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog, in de vergetelheid. Het gebouw werd vernield door vandalen en de plaatselijke bevolking verwijderde systematisch de roestvrijstalen platen voor eigen gebruik. Ondanks de staat van het gebouw, komen er nog steeds toeristen op af. Via een lange trap kom je bij de verzegelde ingang.

De enige manier om het monument binnen te verkennen is via een gat in de tralies aan de rechterkant bij de ingang en dat mag officieel waarschijnlijk niet. Soms moet je gewoon een keer stout zijn…