De brug van Jablanica en de list van de partizanen

24 juli 2022: Šćit – Jablanica – Jajce 159 km

Op weg naar Jajce plan ik een tussenstop in Jablanica. De stad ligt in centraal Bosnië en beschikt over enkele toeristische troeven. De omgeving is omringd door hoge bergtoppen zoals de Prenj en de Čvrsnica, die doorgaan voor de Bosnische Himalya. Het gebied is uiterst geschikt voor beklimmingen of extreme hikes die sportieve avonturiers voor ogen hebben. Wie het rustiger aan wil doen, kan terecht bij het kunstmatig aangelegde Jablanica meer of aan de oevers van de Neretva rivier voor allerlei watersporten of om te vliegvissen. Ook voor culinaire verwennerijen is het er goed vertoeven. Jablanica wordt beschouwd als de Balkanhoofdstad van het geroosterd lamsvlees. Het lam wordt langzaam geroosterd boven een open vuur. Fijnproevers komen van ver om het authentieke gerecht te verorberen. Andere lokale specialiteiten zijn de traditionele kazen en de Borovača rakija. De dennenbrandenwijn wordt gemaakt van vruchten die enkel voorkomen in deze regio.

De Neretva rivier in Jablanica werd wereldberoemd omwille van “The Battle of Neretva”, de duurste film ooit die in Bosnië-Herzegovina werd gedraaid. De rolprent werd in 1969 geregisseerd door Veljko Bulajić met tal van bekende acteurs. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Om het kunstwerk te realiseren werden vier dorpen en een fort gebouwd en vervolgens weer vernietigd. Er werd een 10.000 man sterk Joegoslavisch volksleger op de been gebracht en talloze militaire voertuigen werden vanonder het stof gehaald om de oorlogsgevechten na te bootsen. De meest opvallende actie was het opblazen van de brug over de Neretva rivier die een hoofdrol speelt in de verhaallijn.

Het is januari 1943 als Hitler de geallieerde troepen van de Balkanlanden wil uitschakelen. Hij doet dit met behulp van de asmogendheden (Duitse, Italiaanse, Japanse, Kroatische en Chetnik-troepen). Het partizanenleger van Tito werd in het nauw gedreven op de westelijke oever van de Neretva rivier. Er leek geen uitweg meer mogelijk tot Tito het geniale idee kreeg om de spoorwegbrug op te blazen. De Duitsers maakten door deze actie een cruciale fout. Ze herschikten de troepen in de verkeerde richting. De partizanen, die de brug deskundig hadden opgeblazen met een minimum aan schade, kregen zo de kans om snel herstellingen uit te voeren en vervolgens zelf tot de aanval over te gaan, via de doorgang die ze hadden gecreëerd. De Duitse alliantie was te laat om de strijdkrachten nog een keer te reorganiseren en verloor zo de “slag van Neretva”. Ze vernietigden de brug nog wel in een poging om de campagne te redden maar dat waren vijgen na Pasen.

Na de oorlog werd er op dezelfde plek een nieuwe brug gebouwd. Om de climax in de filmprent compleet te maken, besloot regisseur Veljko Bulajić om de brug voor de derde keer tot ontploffing te brengen. Hij verwachtte dat de brug een toeristische attractie zou worden. De kapotte brug die half in de Neretva rivier hangt, is nog steeds te bewonderen. Naast de brug staat een originele partizanentrein om het beeld compleet te maken. Een opvallend detail is dat er geen enkele opname van de ontploffing gebruikt werd. Dikke, zwarte rookwolken verhulden het beeld. De scene werd uiteindelijk opgenomen in Praag door middel van een schaalreplica.

Sinds 1978 is er een museum gewijd aan de “Slag van Neretva” op dezelfde locatie. Het museumcomplex werd officieel geopend door Josip Broz Tito zelf, ter gelegenheid van de 35ste verjaardag van de gevechten. Een toegangsticket kost 4 KM (2 €). Het interieur is aangekleed met foto’s van de gebeurtenissen. Er speelt een documentaire met getuigenissen van de originele filmcrew en er zijn wapens te bezichtigen uit de Tweede Wereldoorlog.